Το φρούριο Βαρδαρίου ή Τοπ Χανέ

Τι άφησε ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής κατά την επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη

Ηταν χειμώνας του 1546 όταν ο σουλτάνος, Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, πραγματοποίησε μία σύντομη επίσκεψη στη Θεσσαλονίκη.

Κατά την παραμονή του, κατασκευάστηκε το Φρούριο του Βαρδαρίου, γνωστό επίσης ο Τοπ Χανέ (πύργος Πυροβολοστασίου) και Ταμπάκ-Χανέ (πύργος Βυρσοδεψείων). Λέγεται πως χτίστηκε από τον μεγάλο Οθωμανό αρχιτέκτονα Σινάν, τον ίδιο που σχεδίασε και το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη.

Από που πήρε το όνομά του- τι προϋπήρχε

Τοπ Χανέ στα τουρκικά σημαίνει «το σπίτι του κανονιού». Ετσι μάλιστα ονομάζεται η παράλια συνοικία της Κωνσταντινούπολης επί της ευρωπαϊκής ακτής στην είσοδο του Βοσπόρου. Πρόκειται για ένα πολύ παλιό σύστημα οχυρώσεων που διαρρυθμίστηκε οριστικά ως οπλοθήκη και κανονιοστάσιο τον 16ο αιώνα. Το οχυρωματικό έργο που έχει τεχνικά χαρακτηριστικά για πόλεμο με πυροβόλα όπλα, εντάσσεται στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού της οχύρωσης που ανέλαβαν οι Τούρκοι μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, το 1430.

Κάτω από την τοιχοποιία βρέθηκαν πολλά ανακουφιστικά τόξα, μεγάλου πάχους, που χρησίμευαν για την απορρόφηση των κυμάτων της θάλασσας που έφτανε έως εκεί. Στην περιοχή λειτουργούσαν επίσης και πολλά βυρσοδεψία, εξ ου και η ονομασία Ταμπάκ Χανέ.

Το φρούριο του Βαρδαρίου περιέλαβε στην κατασκευή του μέρη της παλαιότερης παλαιοχριστιανικής και βυζαντινής οχύρωσης. Ετσι ο τετράγωνος πύργος στην ανατολική άκρη του, γνωστός ως Πύργος του Αναγλύφου από το ελληνιστικό ανάγλυφο που υπάρχει εντοιχισμένο σ’ αυτόν, επισκευάστηκε ριζικά το 862, από το βασιλικό πρωτοσπαθάριο Μαρίνο με επιστασία του βασιλικού στράτορα Κακίκη. Τις σχετικές πληροφορίες διασώζει επιγραφή χαραγμένη σε μάρμαρο, η οποία βρέθηκε κατά τις αναστηλωτικές εργασίες στον πύργο το 1981, ο οποίος διατηρείται σχεδόν σε όλο του το ύψος.

Στην ίδια περιοχή, ο Μέγας Κωνσταντίνος το 322/323 δημιούργησε το Τσερέμπουλο, το τεχνητό λιμάνι που επεκτεινόταν μέχρι τα σημερινά Λαδάδικα και που έδωσε τεράστια ώθηση στην ανάπτυξη της πόλης.

Διαβάστε επίσης  Θεσσαλονίκη: Ανάπλαση των Στάβλων Παπάφη και πεζοδρόμηση Αγίας Σοφίας στο επίκεντρο

Η θάλασσα εισχωρούσε τότε μέσα στη σημερινή πόλη και έφθανε σχεδόν ως την οδό Φράγκων, καθώς μαρτυρούν τμήματα του θαλάσσιου τείχους που βρέθηκαν σε ανασκαφές οικοπέδων στις οδούς Φράγκων, Λέοντος Σοφού, Τσιμισκή, Κατούνη, Μητροπόλεως, Προξένου Κορομηλά και στην πλατεία Ελευθερίας. Το συνολικό εμβαδόν του βυζαντινού λιμανιού υπολογίζεται σε 1 τετραγωνικό χιλιόμετρο.

Το λιμάνι καταχώθηκε σταδιακά στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και μετά την κατάχωση δημιουργήθηκε στο χώρο του η εμπορική συνοικία Istira, τα σημερινά «Λαδάδικα».

Τα τμήματα του τείχους

Αρχικά αποτελούνταν από τον βόρειο περίβολο με τις δυο στεγασμένες πυλίδες, τον οκταγωνικό πύργο, το εξωτερικό τμήμα του νότιου περιβόλου και τρεις πύλες, βόρεια, νότια και δυτική, από τις οποίες η δυτική ήταν υπόγεια. Αργότερα επεκτάθηκε το νότιο περίβολο για να κατασκευαστούν τρεις πυριτιδαποθήκες που φέρουν επιγραφές με χρονολογία 1741. Την ίδια εποχή πρέπει να κατασκευάστηκαν και οι καμπύλοι τοίχοι, που περιβάλλουν τις αποθήκες και εμφανίζουν όμοια τοιχοδομία με αυτές.

Στο νότιο άκρο του ίδιου περιβόλου αποκαλύφθηκαν ορθογώνιες οχυρωματικές κατασκευές που χρησίμευαν ως προμαχώνες. Στις αρχές του 20ου αιώνα, κατά μήκος της Οδού Μοσκώφ, στο κέντρο του περιβόλου υπήρχαν κτίρια που χρησίμευαν για καταλύματα της φρουράς. Εδώ είχε την έδρα του ο στρατιωτικός διοικητής της πόλης και στεγαζόταν το στρατοδικείο. Το φρούριο του Βαρδαρίου και ο Λευκός Πύργος, αποτελούν τα τελευταία απομεινάρια της παραλιακής οχύρωσης της Θεσσαλονίκης.

Το Φρούριο σήμερα

Η αλήθεια είναι πως είναι μία περιοχή από την οποία καθημερινά περνάει πάρα πολύς κόσμος, ωστόσο ελάχιστοι είναι αυτοί που προσέχουν αλλά και γνωρίζουν το Φρούριο του Βαρδαρίου. Είναι αξιοπερίεργο πως στο χώρο βρίσκεται χτισμένο το ΙΚΑ της Πύλης Αξιού, από πίσω λειτουργεί πάρκινγκ ενώ πιο εντυπωσιακό ακόμη είναι πως πάνω στα ερείπια των τειχών βρίσκεται το Δικαστικό Μέγαρο Θεσσαλονίκης.

Τώρα πως γίνεται μέσα σε αρχαιολογικό χώρο να έχουν κτιστεί δημόσια κτίρια είναι πράγματι απορίας άξιο. Συν τις άλλοις, το Φρούριο φαίνεται εντελώς παραμελημένο, δεν το επισκέπτονται τουρίστες, όπως θα ήταν φυσιολογικό ενώ από τα πολλά παρκαρισμένα αμάξια κανείς δεν το παρατηρεί.

Με πληροφορίες από www.kastra.eu, thessalonikiartsandculture.gr

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *