Το σύμπλεγμα νησιών στη θάλασσα του Μαρμαρά με το έντονο ελληνικό στοιχείο
Η συγγραφέας Σοφία Σπανούδη (1878 Κωνσταντινούπολη – 1952 Αθήνα), είχε χαρακτηρίσει τα Πριγκηπόνησα «Πολύτιμα σμαράγδια από περιδέραιο», φράση την οποία δανειστήκαμε για τον τίτλο μας, γιατί πιστεύουμε πως ταιριάζει απόλυτα στο όμορφο αυτό σύμπλεγμα νησιών, που βρίσκεται νότια του Βοσπόρου.
Εννέα νησιά, 4 μεγάλα (Πρώτη, Αντιγόνη, Χάλκη, Πρίγκηπος) και 5 μικρότερα (Πίτα, Νέανδρος, Οξειά, Πλάτη, Αντιρόβυθος) έχουν να μας διηγηθούν πολλές ιστορίες, που αρχίζουν από την αρχαιότητα και φθάνουν μέχρι τις μέρες μας.
Ιστορίες για πρίγκηπες και αυτοκράτορες, για σημαντικές οικογένειες Ελλήνων της Πόλης, που απολάμβαναν τα καλοκαίρια τους, για σημαντικά κέντρα του ελληνισμού, όπως η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, για μαγευτικά τοπία και άλλους λαούς που συνυπήρχαν με τους Τούρκους, αλλά και ιστορίες που δεν είχαν πάντα ευτυχές τέλος.
Αλλωστε, τα Πριγκηπονήσια αποτέλεσαν τόπο εξορίας αντιφρονούντων της οθωμανικής Πύλης, των Πατριαρχών και των Αυτοκρατόρων ενώ τα δεινά που γνώρισαν τον 20ο αιώνα με τους βαλκανικούς πολέμους, την Μικρασιατική Καταστροφή και τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο σήμαναν και την αρχή του τέλους για τον ελληνισμό. Σήμερα από τους 20.000 μόνιμους κατοίκους τους, μόνο οι 980 περίπου Ελληνες, οι οποίοι και αποτελούν την τρίτη πολυπληθέστερη κοινότητα της Πόλης.
Εικόνες, μνήμες και αρώματα
Ολα ξεκινούν από τα βασικά πορθμεία της Πόλης (Bostancı, Kartal, Sirkeci/Eminönü, Kabataş και Yenikapı). Θα επιβιβαστείτε σε ένα από καραβάκια που πραγματοποιούν τακτική συγκοινωνία και θα ξεκινήσετε το σύντομο σχετικά ταξίδι σας για τα Πριγκηπονήσια. Μην ξεχνάτε πως συν τοις άλλοις, πρόκειται για ένα ταξίδι στις μνήμες και στην ιστορία, ή μάλλον αυτό συνεχίζεται, αφού ήδη έχει αρχίσει στην Κωνσταντινούπολη. Τα νησιά απέχουν 8 ως 11 μίλια.
Το μεγαλύτερο από αυτά είναι η Πρίγκηπος, ενώ ακολουθούν, η Χάλκη στην οποία βρίσκεται και η ομώνυμη θεολογική σχολή, η Αντιγόνη και η Πρώτη. Κάποτε εδώ υπήρχε μία από τις μεγαλύτερες ελληνικές κοινότητες. Θα το αισθανθείτε παντού, με το που πατήσετε το πόδι σας σε ένα από αυτά.
Επιβλητικά αρχοντικά με όμορφη αρχιτεκτονική, όπου ο χρόνος απλά σταμάτησε, γραφικά σοκάκια, παραδοσιακές άμαξες και ποδήλατα (δεν κυκλοφορούν αμάξια), εκκλησίες όπως η Μονή του Αγίου Γεωργίου στην Πρίγκηπο και η Μονή της Αγίας Τριάδας στη Χάλκη, στην οποία στεγαζόταν και η Θεολογική Σχολή της Χάλκης καθώς και πλούσια φυσική ομορφιά.
Μια εικόνα, που αν και δεν την έχεις ξαναδεί, αν και δεν έχεις αναμνήσεις, σου γεννά συναισθήματα, μια νοσταλγία, συγκίνηση και ίσως μια πικρία. Το καλοκαίρι τα Πριγκηπονήσια είναι δημοφιλής προορισμός από την Κωνσταντινούπολη και μία εκδρομή, που αν βρεθείτε στην Πόλη, πρέπει οπωσδήποτε να την κάνετε.
Ο Αριστοτέλης, η ονομασία και ο ελληνισμός
Τα Πριγκηπονήσια μνημονεύονται για πρώτη φορά τον 4ο αιώνα π.Χ. από τον Αριστοτέλη με το όνομα «Χαλκηδόνιοι νήσοι» ή «Δημόνησοι», από το όνομα κάποιου Δημόνησου, ο οποίος πρώτος κατεργάστηκε τον υποθαλάσσιο χαλκό, που ανέσκαπταν στον παρακείμενο βυθό είλωτες εργάτες. Τα νησιά αυτά αποτέλεσαν από νωρίς τόπο εξόρυξης χαλκού, που ήταν πολύτιμο μετάλλευμα εκείνα τα χρόνια, από αποίκους Μεγαρείς, Αιολείς και Μιλησίους.
Η σημερινή ονομασία προήλθε από την εποχή που το μεγαλύτερο νησί υπήρξε ιδιοκτησία του βυζαντινού πρίγκηπα Ιουστίνου Κουροπαλάτη, στα 569 μ.Χ., ο οποίος έκτισε και ανάκτορο σε αυτό. Εκτοτε το νησί ονομάστηκε «Νήσος του Πρίγκηπος» και κατ’ επέκταση τα γύρω νησιά «Πριγκηπόνησα». Πλήθος πριγκήπων και βυζαντινών αξιωματούχων κατέφευγαν στα ειδυλλιακά αυτά νησιά για ξεκούραση και συλλογισμό.
Τον 19ο αιώνα τα νησιά έγιναν τόπος παραθερισμού για τις πλούσιες οικογένειες της Κωνσταντινούπολης, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν έμποροι και τραπεζίτες, ελληνικής και εβραϊκής καταγωγής. Τα Πριγκηπονήσια αποτέλεσαν σημαντικό κέντρο για τον ελληνισμό της Τουρκίας. Στην καθημερινή ομιλία οι Ελληνες της Κωνσταντινούπολης τα αποκαλούσαν «τα Νησιά», ενώ η σημερινή επίσημη τουρκική ονομασία τους είναι: Istanbul adalari (Τα νησιά της Πόλης).
Πολλά σπίτια, αρχοντικά καθώς και παραθεριστικές κατοικίες χτίστηκαν από το 1850 και ύστερα ενώ η ελληνική παρουσία πάνω στα νησιά ανέκαθεν ήταν έντονη. Πολλές σημαντικές οικογένειες της Πόλης προέρχονταν από εδώ ή είχαν τα εξοχικά τους: Καραθεοδωρή, Υψηλάντη, Σκυλίτση, Μαυρογένη κλπ. Την εποχή αυτή αριθμούσαν 10.250 μόνιμους Ελληνες κατοίκους.
Σημαντικού ελληνικού ενδιαφέροντος είναι η Μονή του Αγίου Γεωργίου στην Πρίγκηπο και η Μονή της Αγίας Τριάδας στη Χάλκη, στην οποία στεγαζόταν και η Θεολογική Σχολή της Χάλκης (θα κάνουμε ξεχωριστό αφιέρωμα σε μεταγενέστερη ανάρτησή μας). Η Σχολή της Χάλκης μέχρις ότου έκλεισε ήταν ο θεσμός που έδινε στο Πατριαρχείο έμψυχο δυναμικό αφού από αυτήν αποφοίτησαν διάκονοι, παπάδες, νομικοί καθώς και Πατριάρχες όπως ο κ.κ. Βαρθολομαίος.
Η Νήσος Πρίγκηπος
Οπως αναφέραμε και παραπάνω, η νήσος Πρίγκηπος πήρε το όνομά της από τον βυζαντινό πρίγκιπα Ιουστίνου Κουροπαλάτη, όπως και στη συνέχεια όλο το συγκρότημα των νησιών. Σήμερα στην Πρίγκηπο θα βρείτε το κτίριο του παλαιού ξύλινου Ορφανοτροφείου που βρίσκεται στο κέντρο του νησιού και σε μικρή απόσταση το Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Κουδουνά. Μέχρι και το 1964 φιλοξενούσε παιδικές κατασκηνώσεις καθώς και άπορα παιδιά της Ελληνικής Μειονότητας της Πόλης.
Μην παραλείψετε να επισκεφθείτε τον Αγιο Γεώργιο τον Κουδουνά που είναι ο θαυματουργός Αγιος της Πριγκήπου και πιστεύουν σε αυτόν όλοι, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι. Μάλιστα, συρρέουν κατά χιλιάδες με τα τάματα τους στα τέλη Απριλίου, που είναι και το πανηγύρι της Μονής. Το σημείο αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα και ειδυλλιακά μέρη πάνω στο νησί ενώ η θέα που θα αντικρύσετε θα σας μείνει αξέχαστη!
Πληροφορίες από Wikipedia.org και constantinoupoli.com
