Γράμμα από μια νεαρή ακτιβίστρια του Κοσόβου
Σαν σήμερα, το 1999, το ΝΑΤΟ άρχισε να βομβαρδίζει την τότε Γιουγκοσλαβία με σκοπό να αναγκάσει το Βελιγράδι να αποδεχθεί το διεθνές ειρηνευτικό σχέδιο για το Κόσοβο. Η αιματηρή επιχείρηση διήρκησε μέχρι και τις 10 Ιουνίου του 1999, οπότε οι σερβικές δυνάμεις άρχισαν να αποχωρούν. Στους τρεις αυτούς μήνες, χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν, πολλοί ακόμη αγνοούνται και η Γουγκοσλαβία καταστράφηκε. Η συμφωνία που υπεγράφη προέβλεπε τη σύσταση της Προσωρινής Διοίκησης των Ηνωμένων Εθνών στο Κοσσυφοπέδιο (UNMIK) ως ειρηνευτική αποστολή.
Ακριβώς 20 χρόνια μετά, το Κόσοβο κατατάσσεται στην ‘πιο ευτυχισμένη χώρα των Δυτικών Βαλκανίων’. Η εφημερίδα Balkan Insight δημοσίευσε στις 21 Μαρτίου τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης World Happiness Report που διεξήχθη από το Δίκτυο Αειφόρων Λύσεων Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Sustainable Development Solutions Network), σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ernesto Illy. Η έρευνα αφορούσε στην ποιότητα ζωής σε 156 χώρες. Οι παράγοντες που εξετάστηκαν ήταν συν τοις άλλοις, η σχέση μεταξύ κυβέρνησης και ευτυχίας, η δύναμη της προ-κοινωνικής συμπεριφοράς και οι αλλαγές στον τομέα της τεχνολογίας πληροφοριών.
Όπως ήταν αναμενόμενο, στις πρώτες θέσεις κατατάχθηκαν η Φινλανδία, η Νορβηγία, η Δανία, η Ισλανδία, η Ολλανδία και η Ελβετία. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 82η θέση. Αυτό που αποτελεί έκπληξη, ωστόσο, είναι οι χώρες των Βαλκανίων βρίσκονται σαφώς πιο ψηλά στην κατάταξη από ότι η χώρα μας. Η Σλοβενία βρίσκεται στην 44η θέση και το Κόσοβο στην 46η, με τη Ρουμανία να ακολουθεί στην 48η θέση. Η υψηλή κατάταξη του Κοσσυφοπεδίου ως ευτυχέστερου μέρος στα Δυτικά Βαλκάνια με έβαλε σε σκέψεις.
Ζώντας και κάνοντας έρευνα* τα τελευταία δυο χρόνια στην Πρίστινα διαπίστωσα πως, παρά τα οικονομικά προβλήματα και τον περιορισμό στις ταξιδιωτικές μετακινήσεις, οι Κοσοβάροι είναι, πράγματι, χαμογελαστοί και πρόσχαροι. Η Πρίστινα είναι μια πρωτεύουσα που σφύζει από ζωή. Ας μην ξεχνούμε πως το Κόσοβο είναι η χώρα με τον νεαρότερο πληθυσμό στην Ευρώπη (περίπου το 53% του πληθυσμού είναι κάτω των 25 ετών).
Στο Κόσοβο είναι ιδιαιτέρως ανεπτυγμένη η κοινωνία των πολιτών, την οποία στηρίζουν θερμά οι νέοι της χώρας. Οι ΜΚΟ έχουν ενεργότερο ρόλο στη διαμόρφωση της κοινωνικής κατάστασης σε σχέση με τις ελληνικές οργανώσεις νεολαίας, οι οποίες πολλές φορές δρουν απομονωμένες από την κυβέρνηση ή το επίσημο σύστημα εκπαίδευσης και στηρίζουν την επιβίωσή τους σε ξένες χορηγίες. Είναι ιδιαιτέρως διαδεδομένα τα δημοτικά συμβούλια νέων, ακόμη και στις πιο μικρές πόλεις, ενώ τα συμβούλια αυτά χαίρουν ουσιαστικης στήριξης από τους τοπικούς πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς. Το Κόσοβο, με συνολικό πληθυσμό που δεν ξεπερνάει αυτόν της Θεσσαλονίκης, είναι μια ‘ζωντανή’ χώρα. Σε καθημερινή βάση διοργανώνονται δράσεις, όπως ημερίδες, εργαστήρια, ομιλίες, φεστιβάλ, αλλά και …πορείες διαμαρτυρίας, οι οποίοι ανακοινώνονται και οργανώνονται ταχύτατα μέσω facebook, κινητοποιοιώντας τους νέους, κυρίως, να αντιδράσουν όταν λαμβάνει χώρα ένα γεγονός που ταράζει την τοπική κοινωνία.
Από την άλλη πλευρά, οι εκ βαθέων συζητήσεις μου με νέους Κοσοβάρους τα δυο χρόνια αυτά, με προβλημάτισαν συχνά. Αυτό το οποίο διαπίστωσα είναι πως, παρά την αναμφισβήτητη αγάπη για την πατρίδα και την ζήλο να επανασυστήσουν στον κόσμο το νεοσύστατο κράτος τους, οι νέοι του Κοσόβου έχουν μια πολύ ρεαλιστική ματιά των υφιστάμενων προκλήσεων και προβλημάτων. Αυτοί που έχουν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν στο εξωτερικό και να δουν μια άλλη πραγματικότητα, είναι ακόμη πιο πραγματιστές όσον αφορά τις ελλείψεις και τις παρατυπίες που υφίστανται στη χώρα τους. Όσοι δε, βρίσκουν την ευκαιρία να φύγουν, είτε με σπουδές και δουλειά, είτε με κανονισμένους γάμους με ευρωπαίους πολίτες είτε μέσω συγγενών στη διασπορά, το πράττουν. Με το που αναρτήθηκε η έκθεση περί ‘ευτυχίας’ των χωρών, η φίλη μου και ακτιβίστρια Αλμπάνα Χότι, έγραψε ένα κείμενο στο οποίο σχολιάζει η ίδια την είδηση ότι το Κόσοβο κατέχει την 1η θέση στα Δυτικά Βαλκάνια. Λόγω των περιορισμένων σχέσεων που έχει η Ελλάδα με το Κόσοβο, σπανίως φτάνουν στις Έλληνες νέα από το γειτονικό μας κράτος που να σχετίζονται με οποιοδήποτε άλλο θέμα πέρα της πολιτικής. Πόσο μάλλον, σε επίπεδο νεολαίας, όπου οι διμερείς μας σχέσεις είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Το κείμενό της Αλμπάνα, γραμμένο στα αλβανικά του Κοσόβου, με συγκλόνισε τόσο που με την ειλικρίνειά του, που ένιωσα την επιθυμία να το μεταφράσω στην ελληνική και να παραθέσω ένα απόσπασμα, θέλοντας, να δώσω με αυτό τον τρόπο μια αυθεντική γεύση μιας πραγματικότητας την οποία εσφαλμένα θεωρούμε μακρινή από εμάς.
Είδα ένα αυτοκίνητο σταθμευμένο κοντά στην Πανεπιστημιακή Κλινική της Πρίστινα. Επάνω είχε την πινακίδα ‘Γραφείο Τελετών Η ΕΛΠΙΔΑ’. Ένα παράξενο χαμόγελο έσκασε στα χείλη μου.Πριν από λίγα λεπτά είχα διαβάσει στην επίσημη σελίδα της κυβέρνησης ότι ο λαός του Κοσσυφοπεδίου κατατάσσεται πρώτος στα Βαλκάνια ως ο πιο ευτυχισμένος λαός, χωρίς καμία άλλη αναφορά. Θυμήθηκα τη φράση “Η Ελπίδα πεθαίνει τελευταία “. Ξαφνικά πέρασε μπροστά από τα μάτια μου μια φευγαλέα εικόνα της παρούσας κατάστασής μας:
Οι νέοι που είναι υπ’ατμόν να εγκαταλείψουν το Κόσοβο.
Διαφθορά μέχρι εκεί που δεν πάει.
Κάθε μέρα στις ειδήσεις αναφορές σε εργατικά ατυχήματα.
Ο χώρος της υγείας, ένα σκάνδαλο.
O ασφυκτικός σχεδιασμός των πόλεων.
Υποσχέσεις και νταλαβέρια. Παμπέσικοι και ανέντιμοι- η εικόνα των ανθρώπων που συναντάς.
Κοστούμι, γραβάτα, γυαλιστερά παπούτσια και στο πρόσωπο η μάσκα του προδότη.
Ο Halil Kastrati μας κάνει να κλαίμε με την ψυχή μας για αυτούς που έχουμε ξεχάσει.
Τα τραγούδια της Kallashi, που προμοτάρουν το να είσαι bitch σαν μοντέλο επιτυχίας, δέχονται εκατομμύρια κλικ κάθε μέρα.
Αν σου βγει δουλειά και πάρεις το λεωφορείο νούμερο 1, ‘Πρίστινα-Κόσοβο Πόλιε’, βλέπεις ότι είναι γεμάτο με προκατειλημμένους Κοσοβάρους που είτε απομακρύνονται είτε αλλάζουν θέση με το που βλέπουν κάποιο πολίτη διαφορετικής εθνότητας.
Παίρνεις ένα ταξί και συνειδητοποιείς πως ο ταξιτζής είναι αναλυτής των σχέσεων Ρωσίας-Αμερικής και των αντίστοιχων μυστικών υπηρεσιών.
Ανοίγεις την τηλεόραση και βλέπεις τα σχόλια και τις αναλύσεις του Rexhep Qosja για τη διπλωματία της δεκαετίας του ’90.
Και αναλογίζεσαι…πότε ήταν η τελευταία φορά που είδες έναν ακαδημαικό στα κανάλια;
Ο καθένας ωρύεται, προσβάλλει, απαξιώνει…και μόλις πάρει την εξουσία στα χέρια του, διαφθείρεται και διαφθείρει.
Πουλούν τον πατριωτισμό με τα σακιά αυτοί που στην Εθνική Οδό πετούν τα πλαστικά μπουκάλια από το αμάξι.
Σχολιασμοί κάθε είδους είδησης τους οποίους διαβάζεις σε φυλλάδες του πιο χαμηλού επιπέδου.
Σκέφτεσαι τελικά, αυτοί που ονόμασαν το γραφείο τελετών ΕΛΠΙΔΑ, πού βρήκαν το κίνητρο; Παίρνεις την απάντηση όταν από το μικρό Κόσοβο βγαίνουν αστέρια όπως η Majlinda (Kelmendi), η Distria (Krasniqi) ή o Akili (Gjakove, όλοι χρυσοί πρωταθλητές του τζούντο).
Καταλαβαίνεις τότε πόσο δύσκολο είναι να μας απαγοητεύσουν, πόσο πολύ πρέπει να προσπαθήσουν για να μας κάνουν να χάσουμε το κίνητρό μας… Συνειδητοποιείς πως όσο και αν πασχίσουν κάποιοι να μας κόψουν τα φτερά, δεν θα το πετύχουν!
Αlbana Hoti, 22 Μαρτίου 2019.
Αφουγκραζόμενη κάθε λέξη στο κείμενο της Αλμπάνα, θα ήθελα να κλείσω το κείμενο με μια ευχή, που ισχύει όχι μόνο για τους νέους του Κοσόβου, αλλά και για τους νέους της χώρας μου, ενόψει της αυριανής επετείου της 25ης Μαρτίου. Ο Γκάντι έλεγε ‘Γίνε η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο΄. Μεγαλώνοντας, βολευόμαστε, ξεχνάμε αυτά τα οποία κάποτε λέγαμε ότι θέλουμε να αλλάξουμε. Ας κρατήσουμε στην καρδιά και στο μυαλό μας τα ιδανικά μας και ας τα εφαρμόσουμε στην καθημερινή μας ζωή.
Μαίρη Δροσοπούλου
*Το παρόν άρθρο στηρίζεται σε προσωπική έρευνα που διεξήχθη στο πλαίσιο του προγράμματος ‘Building Knowledge About Kosovo’ του ιδρύματος Kosovo Foundation for Open Society, της οποίας τα αποτελέσματα θα δημοσιευτούν σύντομα.
