Πρώην Στρατόπεδο Παύλου Μελά: Ενας χώρος με βαθιά ιστορία, που βιώνει την εγκατάλειψη αλλά ετοιμάζεται να αναγεννηθεί! (ΒΙΝΤΕΟ DRONE)

Από… σκηνικό Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αναμένεται να μεταμορφωθεί σε μητροπολιτικό πάρκο

Σε τούτο το χώρο έχουν γραφτεί ατελείωτες ιστορίες… Ιστορίες που είναι άμεσα συνδεδεμένες με την πόλη της Θεσσαλονίκης, ιστορίες που μαρτυρούν την πορεία της στο χρόνο.

Από τους Οθωμανούς, στον Ελληνικό Στρατό και στην απελευθέρωση της πόλης και στη συνέχεια, στην περίοδο της κατοχής, όπου είχε μετατραπεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, τόπο εκτελέσεων και βασανιστηρίων. Ακολούθησε η δημιουργία στρατοπέδου των Ενόπλων Δυνάμεων και στον 21^ο αιώνα, ήρθε η εγκατάλειψη!

Ακολουθήστε το Thes.gr στο Google News! Μοναδική θεματολογία με το κύρος του Thes.gr

Στις «πλάτες» του κουβαλά αμέτρητες μαρτυρίες και αφηγήσεις, ακόμη και θρύλους για όλα όσα συνέβησαν στους χώρους του. Για το λόγο αυτό, πολλές φορές οι άνθρωποι προσπάθησαν να «ξορκίσουν το δαίμονα» που έκρυβε στα ντουβάρια του, όπως ανέφερε και ο δάσκαλος, λογοτέχνης και ιστορικός της περιοχής του Παύλου Μελά Σπύρος Λαζαρίδης, με διάφορες εκδηλώσεις και γλέντια, ποδόσφαιρο, εκκλησιασμούς στο παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας και άλλα. Τελευταία προσπάθεια… εξιλέωσης είναι η μετατροπή του στο μεγαλύτερο μητροπολιτικό πάρκο της Νοτιανατολικής Ευρώπης!

Λίγα λόγια για την ιστορία του

Περί το 1895, ο Οθωμανικός στρατός, στο πλαίσιο ενός εκτεταμένου εκσυγχρονιστικού προγράμματος, αγοράζει ένα αρχικό τμήμα γης 250 περίπου στρεμμάτων. Η γη αγοράζεται από την Σαφιγιέ Χανούν, ιδιοκτήτρια και άλλων μεγάλων εκτάσεων στην δυτική πλευρά της πόλης.

Στο στρατόπεδο θα εγκατασταθεί το 1912 ο ελληνικός στρατός. Από φωτογραφίες των αρχείων του γαλλικού στρατού φαίνεται ότι τον χώρο του στρατοπέδου πρέπει να χρησιμοποιούσε και η γαλλική συμμαχική στρατιά στη διάρκεια των ετών 1915 – 1917. Το 1940 θα καταλάβουν το στρατόπεδο τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Ο ελληνικός στρατός θα επανέλθει εδώ το 1945.

Το 2003 το ΥΠ.ΠΟ. χαρακτήρισε ως μνημείο το οθωμανικό τέμενος, ως διατηρητέα κελύφη τα δύο επιμήκη κτήρια στρατωνισμού και το μεγαλύτερο μέρος της αρχικής έκτασης του στρατοπέδου ως ιστορικό τόπο. Από τη δεκαετία του 1970 και μετά, το στρατόπεδο έπαυσε να αποτελεί βάση μάχιμων μονάδων, οι εγκαταστάσεις του υπολειτουργούσαν έως και το 2006, οπότε το στρατόπεδο εγκαταλείφθηκε οριστικά από τον στρατό.

Σύμφωνα με το ισχύον ρυθμιστικό σχέδιο της Θεσσαλονίκης, το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά προορίζεται να λειτουργήσει ως υπερτοπικός πόλος πρασίνου – ελεύθερων χώρων – αθλητικών και πολιτιστικών εγκαταστάσεων με επαναχρησιμοποίηση των σημαντικότερων παλαιών στρατιωτικών κτιρίων.

Χώρος εξόντωσης

Το στρατόπεδο του Παύλου Μελά χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς, στο διάστημα 1941-1944, ως χώρος συγκέντρωσης, φυλάκισης και στη συνέχεια εξόντωσης Ελλήνων και ξένων -Γιουγκοσλάβων, Αλβανών, Βρετανών, Πολωνών, Ρώσων, κ.ά.- αντιστασιακών, αλλά και ανύποπτων Θεσσαλονικέων, που συλλαμβάνονταν σε μπλόκα στο πλαίσιο των μαζικών αντιποίνων στα οποία επιδίδονταν οι ναζιστικές δυνάμεις κατοχής.

Υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τους 800 εκείνοι που εκτελέστηκαν, ενώ ο αριθμός όσων φυλακίστηκαν πλησιάζει τους 5.000. Οι Ελληνες φυλακίζονταν σε δύο μεγάλα κτίρια του στρατοπέδου, στο ένα όσοι επρόκειτο να εκτίσουν κάποιες ποινές, εκτός της θανατικής, που τους είχε επιβάλει το γερμανικό στρατοδικείο και στο άλλο οι υπόδικοι και οι όμηροι. Αυτοί οι τελευταίοι, ήταν συνήθως, που κατέληγαν στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Το στρατόπεδο Παύλου Μελά, ήταν ένα από τα 36 συνολικά στρατόπεδα συγκέντρωσης που ίδρυσαν οι Γερμανοί στην κατοχή στην Ελλάδα και στα οποία εκτελέστηκαν 48.000 άνθρωποι, ενώ περισσότεροι από 100.000 φυλακίστηκαν.

Οσοι πέρασαν από εκεί και στάθηκαν τυχεροί, δεν εκτελέστηκαν δηλαδή, ομιλούν περί μιας «ανεξάντλητης δεξαμενής αίματος», «προθαλάμου θανάτου», «χώρου λειτουργίας ενός τυφλού μηχανισμού μαρτυρίων και θανάτου», κ.ά.

Η εγκατάλειψη και οι λεηλασίες

Είναι γεγονός πως αμέσως μετά την αποχώρηση την αποχώρηση του στρατεύματος, το πρώην στρατόπεδο του Παύλου Μελά (έκτασης περίπου 343 στρεμμάτων) έπεσε «θύμα» ακραίων λεηλασιών.

Συγκεκριμένα, όταν το 2006 εγκαταλείφθηκε από τον ελληνικό στρατό, ο χώρος-και κυρίως τα ιστορικά κτίρια- υπέστησαν βανδαλισμούς και λεηλασίες των υποδομών και του οικοδομικού τους υλικού (έχουν αφαιρεθεί καλώδια, κουφώματα, μεταλλικά μέρη, κεραμίδια), διαδοχικές πυρκαγιές κατέστρεψαν μεγάλο τμήμα των επικαλύψεων των κτιρίων ενώ σκουπίδια και μπάζα έκαναν την εμφάνισή τους.

Να σημειώσουμε, πως το 2003 το υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε ως μνημείο το οθωμανικό τέμενος, ως διατηρητέα κελύφη τα δύο επιμήκη κτίρια στρατωνισμού και το μεγαλύτερο μέρος της αρχικής έκτασης του στρατοπέδου ως ιστορικό τόπο ενώ παράλληλα, διατηρήθηκε σε λειτουργία ένα μικρό τμήμα των εγκαταστάσεών του, που περιλαμβάνει την Υπηρεσία Αποκατάστασης Αναπήρων Πολέμου. Παρότι στο χώρο, γίνονται όλο αυτό το διάστασμα διάφορες δράσεις και εκδηλώσεις, η εικόνα της απαξίωσης και της εγκατάλειψης είναι εμφανής.

Η μεταμόρφωσή του σε Μητροπολιτικό Πάρκο

Οσα και να συνέβησαν σ’ αυτό το χώρο, αποτελούν ένα κομμάτι της ιστορίας. Το πρώην στρατόπεδο του Παύλου Μελά δεν παύει να αποτελεί ένα σημαντικό σημείο μέσα στην πόλη, που μπορεί να μεταμορφωθεί πραγματικά σε ένα «πνευμόνι» πρασίνου, σε ένα «διαμάντι» για Θεσσαλονίκη και όχι μόνο. Εδώ λοιπόν να σημειώσουμε πως το έργο ανάπλασης για τη μετατροπή του σε Μητροπολιτικό Πάρκο προχωρά.

Το συνολικό κόστος του στρατηγικού σχεδίου ανάπλασης του στρατοπέδου Παύλου Μελά για τη δημιουργία του μελλοντικού Μητροπολιτικού Πάρκου, σύμφωνα με τη μελέτη βιωσιμότητας, που εκπόνησαν στελέχη του δήμου με την υποστήριξη του τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ ανέρχεται στα 53,15 εκατ.ευρώ.

Τη μελέτη παρουσίασε κατά τη διάρκεια του 2ου πανελλήνιου συνεδρίου του ΤΕΕ/ΤΚΜ για τον δημόσιο χώρο ο οικονομολόγος και στέλεχος του τμήματος Αστικής Ανάπτυξης και Χρηματοδοτικών Προγραμμάτων του δήμου Παύλου Μελά, Μάριος Αστερίου.

Το στρατηγικό σχέδιο για το Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά προβλέπει 258.700 τμ πρασίνου, 57.000 τμ πλατειών, λειτουργική επανάχρηση 25 κτηρίων, την κατεδάφιση 10.000 τμ κτισμάτων και τη δημιουργία υποδομών συντήρησης και λειτουργίας. Το σχέδιο προβλέπει δημόσιες κοινωφελείς χρήσεις, χρήσεις αναψυχής και ήπιες εμπορικές δραστηριότητες, ξενώνα και συνεδριακά κέντρα σε μία έκταση 320 στρεμμάτων.

Σημειώνεται ότι στο κτήριο 3.353 τμ που βρίσκεται στη δυτική πλευρά του στρατοπέδου θα στεγαστούν το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, το Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού και το νέο δημαρχείο του Δήμου Παύλου Μελά, έργο για το οποίο έχει εγκριθεί χρηματοδότηση συνολικού ύψους 2,92 εκατ.ευρώ από τους πόρους του τομεακού επιχειρησιακού προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία, 2014-2020» του Υπουργείου Οικονομίας & Ανάπτυξης (ΕΠΑνΕΚ).

Οι παρεμβάσεις ανάπλασης, που αφορούν έργα πρασίνου και περίφραξη (18, 5 εκατ. ευρώ), θα γίνουν στο πλαίσιο του προγράμματος Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (ΣΒΒΑ) που προωθεί η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.