Οι περισσότεροι δε θα το έχουν ακούσει ποτέ, ακόμη κι αν μένουν στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Ούτε καν θα το έχετε προσέξει, όσοι περάσατε μπροστά από τα γραφεία και τον υποσταθμό της ΔΕΗ στην Αγίου Δημητρίου αλλά και όσοι προσέξατε τη στήλη ύψους περίπου 3,5 μέτρων λογικά θα αναρωτηθήκατε: «μα τι κάνει αυτή η κολώνα στη μέση του πεζοδρομίου». Θα μπορούσε να είναι η μια πλευρά της ιστορίας, γιατί η άλλη η… πραγματική είναι εντελώς διαφορετική και ιδιαίτερα μυστηριώδης.
Αναφερόμαστε, στη Στήλη των Οφεων, ή στήλη της Σχιστής Πέτρας, ή Γιλάν Μερμέρ. Στο σημείο που προαναφέραμε αυτό το ελληνιστικό μνημείο δεν έχει τη λάμψη που θα του άρμοζε βάση της ιστορίας, αλλά αντίθετα ο σύγχρονος άνθρωπος θέλει να το θάψει παρά να μπει πιο βαθιά και να ανακαλύψει τι κρύβει. Αλλωστε, στο κέντρο μιας μεγαλούπολης μας βολεύει περισσότερο να φτιάχνουμε δρόμους και πολυκατοικίες, παρά να μαθαίνουμε την ιστορία μας.
Τι είναι αυτή η στήλη
Πρόκειται για ένα μαρμάρινο βάθρο που μέχρι τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 ήταν ενταγμένο σε μια πλατεία γνωστή ως πλατεία Όφεων, εξαιτίας του αρχαίου αυτού μνημείου, το οποίο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας έφερε την ονομασία «Μάρμαρο του Φιδιού» (Yılan Mermer). Σύμφωνα με κάποια λαϊκή δοξασία, ένας δαίμων, με τη μορφή φιδιού, θα κατοικούσε στο μνημείο. Μια σειρά από φωτογραφικές λήψεις, κυρίως των αρχών του 20ού αιώνα, το δείχνουν να υψώνεται μεγαλοπρεπές πάνω σε υψηλό βαθμιδωτό κρηπίδωμα.
Το 1975, με αφορμή τη διαπλάτυνση της οδού Αγ. Δημητρίου διενεργήθηκε από την αρχαιολογική υπηρεσία ανασκαφική έρευνα που αποκάλυψε ολόκληρο το βαθμιδωτό κρηπίδωμα, μαζί με το οποίο το βάθρο έφτανε σχεδόν τα 6 μ.. Μετά τη λεπτομερή σχεδιαστική του αποτύπωση, το βάθρο μετακινήθηκε κατά 5 μ. προς βορράν, προκειμένου να απελευθερωθεί το οδόστρωμα της οδού. Έκτοτε, στέκει επάνω στο νέο πεζοδρόμιο, μπροστά στον τοίχο του υποσταθμού της ΔΕΗ και έχοντας στερηθεί τη βαθμιδωτή κρηπίδα και την περίοπτη θέση του.
Όπως αναφέρουν οι ιστορικοί, επάνω στο ψηλόλιγνο κυματιοφόρο βάθρο εδράζεται η βάση ενός κίονα, ο οποίος θα στήριζε ανδριάντα. Το σύνολο της κατασκευής μαζί με το άγαλμα θα έφτανε τα 15 – 16 μ., περίπου. Επρόκειτο δηλαδή για μνημείο μιας κατηγορίας, πολυάριθμα παραδείγματα της οποίας μας είναι γνωστά από την Κωνσταντινούπολη. Πρόκειται για ανδριάντες αυτοκρατόρων που ήταν ιδρυμένοι επάνω σε κίονες ύψους 20 έως και 50 μ.. Δέσποζαν σε πλατείες ή οδικούς άξονες και σημάδευαν οπτικά τις συνοικίες της πόλης, ενώ ταυτόχρονα αποτελούσαν σύμβολα της εξουσίας του κάθε νέου ηγεμόνα.
Οι πιο σύγχρονες χρήσεις του
Τη στήλη αυτή, οι Τούρκοι τη χρησιμοποιούσαν ως κολώνα για το φωτισμό της περιοχής και ανάλογα την εποχή, τοποθετώντας λαδοφάναρο, λάμπα φωταερίου και ηλεκτρικό φως. Σε παλαιότερες φωτογραφίες στην άκρη του βάθρου υπήρχε δημόσια κρήνη και γούρνα για να δροσίζονται περαστικοί και υποζύγια.
Αλλά και πιο πρόσφατα, ο ΟΤΕ τη χρησιμοποιούσε ως τηλεφωνική κολώνα, ενώ οι οπαδοί των κομμάτων και των ομάδων αφήνουν πάνω της συχνά την υπογραφή τους.
Θα άξιζε να σταθείτε για λίγο, περνώντας από το σημείο, και να το προσέξετε περισσότερο. Αλλά αξίζει στους φορείς της πόλης να το αναδείξουν, διότι είναι ένα κομμάτι της σπουδαίας ιστορίας της Θεσσαλονίκης και να εξηγούν τι είναι αυτός η Στήλη των Οφεων.
