της Φαίδρας Φουντουλάκη, συμβούλου ψυχικής υγείας
Με τον όρο bulling μπορούμε να περιγράψουμε τα περιστατικά εκείνα κατά τα οποία ένα άτομο ή ομάδα ατόμων επιδεικνύουν τη δύναμή τους σκόπιμα και επανειλημμένα σε ένα άλλο άτομο ή ομάδα ατόμων.
Εκδηλώνεται: Με σωματική βία: χτύπημα, σπρώξιμο.
Με λεκτικό εκφοβισμό (φραστική βία): προσβολή, πειράγματα, ομοφοβικά ή ρατσιστικά σχόλια
Με συγκαλυμμένο εκφοβισμό: διάδοση ψεύτικων κατηγοριών με σκοπό να θιγεί η υπόληψη του θύματος, “αστεία”, σχόλια, αρνητική έκφραση της γλώσσας του σώματος (γκριμάτσες, χειρονομίες), ειρωνική μίμηση, ενθάρρυνση άλλων ατόμων να περιθωριοποιήσουν το θύμα.
Και τελευταία εκφοβισμός μέσω διαδικτύου /social media (cyberbulling) χρήση φωτογραφιών video με άσεμνο περιεχόμενο.
Η πολυβραβευμένη ομάδα κινηματογράφου των της Αμερικάνικης Γεωργικής Σχολής, δημιούργησε άλλη μια όμορφη ταινία μικρού μήκους, με θέμα “Ο άνθρωπος”. Ένα σχόλιο ενάντια στη βία,την ταπείνωση, τη στοχοποίηση και τον αποκλεισμό των μαθητών στο σχολείο.
Η ταινία θα λάβει μέρος στο μαθητικό διαγωνισμό δημιουργίας βίντεο με θέμα “Το παιδί θύμα του ολοκαυτώματος” της Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων και του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδος, καθώς και στο μαθητικό διαγωνισμό “Χτίζοντας γέφυρες, όχι τείχη στο σχολείο και την κοινωνία” του Γραφείου Αγωγής Υγείας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Θεσσαλονίκης.
Το φαινόμενο
Με βάση τα αποτελέσματα μιας μελέτης που πραγματοποίησε η Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου σε συνεργασία με την Παιδαγωγική σχολή του Α.Π.Θ., το 29% των μαθητών έχει υποστεί κάποια μορφή εκφοβισμού εντός του σχολικού περιβάλλοντος με συχνότητα δύο ως τρεις φορές το μήνα ή και περισσότερο. Τα αγόρια είναι πιο συχνά θύτες και θύματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς, που εμφανίζεται κυρίως στο σχολικό περιβάλλον σε χώρους χωρίς επίβλεψη από τους εκπαιδευτικούς, όπως η αυλή, ο διάδρομος και η τάξη κατά τη διάρκεια του διαλείμματος.
Ψυχολογικό προφίλ του θύτη: Συνήθως έχει υποστεί ο ίδιος εκφοβισμό, πιθανόν να είναι προϊόν ενδοοικογενειακής βίας, και με χαμηλή αυτοεκτίμηση προσπαθεί να αποκτήσει έλεγχο μέσω της άσκησης βίας ή να αντιγράφει αρνητικά πρότυπα “ηρώων” από την τηλεόραση ή από παιχνίδια του διαδικτύου.
Ψυχολογικό προφίλ του θύματος: Συνήθως έχει ή ένα φυσικό χαρακτηριστικό (φορά γυαλιά μυωπίας) ή ένα ψυχολογικό χαρακτηριστικό  (ντροπαλός) ή χαμηλή κοινωνική θέση (φτωχός) ή διαθέτει μεγάλο χαρτζιλίκι.
Χαρακτηριστικά που τον καθιστούν ευάλωτο στις διαθέσεις του εκφοβιστή.
Ο εκ φοβιστής λόγω του φόβου που δημιουργεί συνήθως ακολουθείται από ένα κοινό που φοβάται να μην πάθει το ίδιο ή ταυτίζεται με τη δύναμη του θύτη για να αισθάνεται ότι ανήκει στην ομάδα υπεροχής.
Εκτός από τους δύο αυτούς ρόλους έχουμε το ρόλο του προστάτη ο οποίος δε ταυτίζεται με το θύτη, έχει υψηλή εν συναίσθηση καθόλου χαμηλή αυτοεκτίμηση κ προστατεύει το θύμα. Αρκετά δύσκολο να τον συναντήσουμε σε τέτοιες ηλικίες.
Αποτελέσματα: Συνήθως συνοδεύουν το θύμα σε όλη του τη ζωή, επηρεάζουν αρνητικά την αυτοπεποίθησή του, μπορεί να αναπτύξουν κρίση πανικού, κατάθλιψη, ψυχοσωματικά προβλήματα. Άτομα που έχουν υποστεί τέτοιου είδους κακοποίηση συχνά αναπτύσσουν ίδιους ρόλους μεγαλώνοντας και πιθανόν να γίνονται θύματα ψυχολογικής κακοποίησης είτε στην εργασία τους είτε στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Όμως η κατάσταση αυτή  προκαλεί αρνητικά αποτελέσματα και στον θύτη. Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν διπλάσιες πιθανότητες να παρουσιάσουν εγκληματική συμπεριφορά σαν ενήλικες. Η ψυχοσύνθεση τους επιβαρύνεται  αντιμετωπίζουν δύο αντικρουόμενες εσωτερικές καταστάσεις απο τη μια  αναγνωρίζει την αρνητική συμπεριφορά αυτή, απο την άλλη  είτε νιώθει δικαίωση (στη περίπτωση που ο θύτης ήταν κάποτε θύμα) είτε γιατί αντιλαμβάνεται την επιρροή στο θύμα σαν απόδειξη δύναμης κ εξουσίας. Η εσωτερική  μάχη αυξάνει τα επίπεδα του άγχους, οδηγεί σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές εκφοβισμού κ δημιουργεί μια λανθάνουσα εικόνα αυτοπεποίθησης.
Αντιλαμβανόμαστε οτι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος με πολλούς ομόκεντρους που πολλαπλασιάζουν τη βία κ τη διαχέουν σε ολόκληρη τη κοινωνία. Αξίζει να πούμε οτι ο θύτης μπορεί να προέρχεται απο οποιαδήποτε κοινωνική τάξη και το θύμα επίσης.
Αντιμετώπιση: Ολιστική ανάγνωση του φαινομένου, συνεργασία όλων (σχολείου, γονέων, δάσκαλων, ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών κ ευρύτερης κοινότητας).
Η στοχοποίηση του εκφοβιστή δυστυχώς δε λύνει το πρόβλημα.
Η ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος βοηθά στο να δούμε τη ρίζα  την αιτία του προβλήματος. Η άποψη που υποστηρίζει να ποινικοποιηθεί ο εκφοβισμός λειτουργεί προς την κατεύθυνση της τιμωρίας η οποία δε λύνει το πρόβλημα αντίθετα το συντηρεί.
Ενας ψυχολόγος/κοινωνικός λειτουργός στο σχολείο μπορεί να κάνει παρεμβάσεις μιλώντας στους γονείς, να εκπαιδεύσει δασκάλους, να δημιουργήσει ομάδες κ να δουλέψει συνολικά σε μια τάξη -χωρίς να στοχοποιει το “νταή”-τις έννοιες του σεβασμού, της ενσυναίσθησης κλπ. Να βοηθήσει το θύμα να εξωτερικεύσει το πρόβλημα. Να διασυνδέσει τους γονείς με κοινωνικές δομές και γραφεία ευρέσεως εργασίας εάν είναι άνεργοι ή με Κέντρα Ψυχικής Υγείας και καταφύγια κακοποιημένων εάν υφίστανται βία μέσα στο σπίτι. Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου  βοηθά στη μείωση του φαινομένου του εκφοβισμού.
Για τους μαθητές:
Τι μπορώ να κάνω για να αντιμετωπίσω κάποιον που με εκφοβίζει
Μην το κρατάς μυστικό. Πες το σε κάποιον ενήλικα που εμπιστεύεσαι και ζήτησε τη βοήθειά του. Μπορεί να είναι ο γονιός σου, ένας δάσκαλος, ο διευθυντής του σχολείου κλπ
Όταν δέχεσαι τέτοια συμπεριφορά, μείνε ήρεμος. Προσπάθησε να μη δείξεις θυμό ή φόβο. Τα άτομα που ασκούν εκφοβισμό θέλουν την αντίδρασή του θύματος. Αν δεν αντιδράς όπως περιμένουν, μπορεί  να σταματήσουν.
Αγνόησε αυτούς που σε εκφοβίζουν έτσι τους αποδυναμώνεις.
Γίνε μέλος μιας ομάδας και αποκτάς νέους φίλους και θα έχεις μεγαλύτερη υποστήριξη.
Μην αντεπιτίθεσαι. Είναι επικίνδυνο, κάνει τα πράγματα χειρότερα. Να ζητάς βοήθεια από έναν ενήλικα της εμπιστοσύνης σου.
Προσπάθησε να αποφεύγεις καταστάσεις όπου είσαι εκτεθειμένος σε εκφοβισμό. Απέφυγε σημεία του σχολείου που δεν υπάρχουν μαθητές ή δάσκαλοι.
Μην πηγαίνεις  μόνος στις τουαλέτες. Κάθισε κοντά στον οδηγό του σχολικού. Μην φέρνεις πολλά χρήματα στο σχολείο. Να είσαι  με  φίλους στο φαγητό μείνε κοντά τους ή κοντά στο δάσκαλό σου στα διαλείμματα.
Γενικότερα τα παιδιά πρέπει να μη φοβούνται, να έχουν το θάρρος της γνώμης και να μιλάνε πρέπει  να μάθουν να “αντιδρούν”.
1056 γραμμή υποστήριξης κακοποιημένου παιδιού στο “Χαμόγελο του παιδιού”
Βιβλιογραφεία-Πηγές
-Βικιπαιδεία
-Δίκτυο κατά της βίας στα σχολεία
-Χαμόγελο του παιδιού
-Ερευνα της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου σε συνεργασία με την Παιδαγωγική σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
-Εκπαιδευτικό υλικό “Ο Μυτόγκας”: Διδακτική Αξιοποίηση ενός βίντεο για τον Λεκτικό Εκφοβισμό
