Γιατί γέμισαν οι ελληνικές θάλασσες από τα ασπόνδυλα, τι απειλούν και τι πρέπει να προσέξουμε
Το γύρο του διαδικτύου έχουν κάνει από χθες φωτογραφίες που έβγαλαν πολίτες, τη στιγμή που πραγματοποιουσαν τη βόλτα τους στη Νέα Παραλία, στο ύψος του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, από το Θερμαϊκό Κόλπο.
Τι το ιδιαίτερο έχουν αυτές οι φωτογραφίες; Αποθανατίζουν τις βόλτες τεράστιων μεδουσών, οι οποίες έκαναν την εμφάνισή τους στο σημείο και ήταν φυσικά ορατές από τη στεριά.
Πρόκειται για μια σαφώς ασυνήθιστη εικόνα στον Κόλπο και, ειδικά αυτή την περίοδο, και οπωσδήποτε το γεγονός αυτό από μόνο του τράβηξε την προσοχή και εντυπωσίασε.
Βέβαια, και πέρυσι (Ιούλιος 2017) αντικρίσαμε κάτι αντίστοιχο στη Θεσσαλονίκη, σε μία εικόνα που σίγουρα θέλουμε να ξεχάσουμε, όταν γι’ αρκετό διάστημα είχε κατακλύσει την παραλία το φυτοπλαγκτόν. Οπως θα δείτε και στο βίντεο του Life-Events.gr, τότε είχαν κάνει την εμφάνισή τους και οι μπλε μέδουσες.
Είναι γεγονός πως και φέτος το φαινόμενο των μεδουσών παρατηρείται σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Κάτι που σίγουρα κάνει δύσκολη τη ζωή των λουόμενων και όχι μόνο. Το πιο μεγάλο πρόβλημα αυτή την περίοδο το αντιμετωπίζει η περιοχή του Κορινθιακού κόλπου, που έχει κατακλυστεί από τα ασπόνδυλα. Μάλιστα, ήδη τοποθετούνται δίχτυα, για την προστασία των ακτών από τις πληθυσμιακές εξάρσεις μεδουσών, ενώ άγνωστα παραμένουν τα αίτια του πολλαπλασιασμού τους. Μετά το περασμένο δύσκολο καλοκαίρι, όπου επιχειρηματίες της περιοχής είδαν τους τζίρους τους να μειώνονται κατακόρυφα, φέτος αποφάσισαν να αναλάβουν δράση καθώς ήδη έχει ξεκινήσει και η τουριστική περίοδος.
Τι είναι οι Μέδουσες
Οι Μέδουσες, που ανήκουν στους ζελατινοειδείς οργανισμούς, αποτελούν μια μεγάλη ομάδα του ζωοπλαγκτού που κατοικούν σε όλες τις θάλασσες και όλα τα βάθη του παγκόσμιου ωκεανού. Στις ελληνικές θάλασσες εμφανίζονται μεγάλοι πληθυσμοί με μια περιοδικότητα 10- 12 ετών, παρόμοια με αυτήν που έχει παρατηρηθεί και σε άλλες μεσογειακές χώρες. Στις δικές μας θάλασσες παραμένουν για δύο έως τρία χρόνια αλλά η περίοδος παραμονής αλλάζει ανάλογα με το μέρος. Αυτό συμβαίνει γιατί κάθε θάλασσα της Μεσογείου χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερες περιβαλλοντικές συνθήκες, οι οποίες επηρεάζουν και τη συμπεριφορά τους.
Τι λένε οι ειδικοί, τι πρέπει να προσέξουν οι λουόμενοι
Ο Επαμεινώνδας Χρήστου, διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ σε δηλώσεις του, τονίζει πως οι μέδουσες διαθέτουν σημαντική ενεργητική κίνηση αλλά η εξάπλωσή τους εξαρτάται από τα θαλάσσια ρεύματα.
«Οι μέδουσες διαθέτουν σημαντική ενεργητική κίνηση αλλά η εξάπλωσή τους εξαρτάται από τα θαλάσσια ρεύματα. Κάποια είδη μεδουσών όπως η Pelagia nochiluca (μωβ ροζέ) και Cotylorhiza tuberculata (καφέ) ενδημούν και στον Κορινθιακό και κατά καιρούς ενδέχεται να εμφανίζονται σε διάφορες παραλίες».
Από τα παραπάνω είδη αυτά μόνο η Pelagia nochiluca είναι επικίνδυνη για τον άνθρωπο και αντιμετωπίζεται με τους γνωστούς τρόπους (δεν τρίβουμε το σημείο επαφής ξεπλένουμε με γλυκό νερό και χρησιμοποιούμε αμμωνία, φενιστίλ κλπ. και όχι ξύδι – ενώ χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για τα αλλεργικά άτομα). «Ζει στην ανοιχτή θάλασσα και η αύξηση του πληθυσμού της αποδεδειγμένα δεν έχει σχέση με τη ρύπανση» εξηγεί ο ερευνητής απαντώντας σε όσους θεωρούν πως η ύπαρξη μεδουσών αποτελεί δείγμα μολυσμένων υδάτων.
Υπεραλίευση και κλιματική αλλαγή αυξάνουν τον πληθυσμό τους
Για να ερμηνευθεί η αύξηση των μεδουσών στην περιοχή, ο κ. Χρήστου προτείνει τον συνδυασμό παραγόντων που περιλαμβάνουν: Την κλιματική αλλαγή, κυρίως μέσα από την άνοδο της θερμοκρασίας που ευνοεί την αναπαραγωγή των μεδουσών, την έξαρση των υπερδεκαετών κύκλων των μεδουσών αλλά και την ιδιαίτερη γεωμορφολογία του Κορινθιακού που ευνοεί τον εγκλωβισμό των μεδουσών, σε συνδυασμό με την ύπαρξη απότομων βυθομετρικών κλίσεων.
«Γενικά οι πληθυσμιακές τους διακυμάνσεις στη Μεσόγειο συνδέονται περισσότερο με τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας της θάλασσας και με άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή, όπως για παράδειγμα οι περίοδοι ξηρασίας ή έντονων βροχοπτώσεων τους ανοιξιάτικους μήνες. Ενας ακόμη παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την αφθονία των μεδουσών είναι η θήρευση από διάφορα πελαγικά ψάρια. Εχει διαπιστωθεί ότι ψάρια όπως τόνοι, σκουμπριά, γόπες κλπ καταναλώνουν μέδουσες. Προτείνεται λοιπόν η δραστική μείωση της αλίευσης τέτοιων ψαριών σε περιβάλλοντα όπου παρατηρείται αύξηση των μεδουσών».
Υπεύθυνη πληροφόρηση
Ο Επαμεινώνδας Χρήστου υποστηρίζει πως το πιο σημαντικό είναι να υπάρξει ένα αξιόπιστο δίκτυο ενημέρωσης για την κυκλοφορία των μεδουσών. «Οι μέδουσες κινούνται με τα θαλάσσια ρεύματα, κάποια μέρα είναι στη μία παραλία, κάποια μέρα στην άλλη. Εάν ο κόσμος πληροφορείται υπεύθυνα –και όχι όπως πέρυσι που κυκλοφορούσαν διάφορες φήμες– θα ξέρει σε ποια παραλία να πάει», σημειώνει. «Επίσης, είναι σημαντικό να υπάρχουν στις οργανωμένες παραλίες ναυαγοσώστες και στις άλλες ακτές συγκεκριμένα άτομα που θα γνωρίζουν τον τρόπο αντιμετώπισης, θα έχουν μια αλοιφή κ.λπ. Θα γνωρίζουν και τι πρέπει να αποφεύγεται, όπως το ξίδι».
6 σημαντικές οδηγίες για την αντιμετώπιση τσιμπήματος από μέδουσα – Προσοχή στα παιδιά!
«Ενόψει της νέας θερινής περιόδου, παρατίθενται στοιχεία και οδηγίες πρώτης αντιμετώπισης περιπτώσεων επαφής των πολιτών με μέδουσες κατά την κολύμβηση: η επαφή με το κάθε είδος μέδουσας, χρήζει και εντελώς διαφορετικής αντιμετώπισης, λόγω σημαντικών διαφορών στην τοξίνη που περιέχουν [πχ. εφαρμογή οξικού οξέως (κοινώς ξύδι) για ορισμένα είδη ή διττανθρακικού νατρίου (κοινώς μαγειρική σόδα) για κάποια άλλα είδη, θερμών ή ψυχρών επιθεμάτων κλπ].
Θεραπευτικές Οδηγίες
Οι οδηγίες για την άμεση αντιμετώπιση τσιμπήματος από μέδουσα (jellyfish sting) του είδους Pelagia nοctiluca κατά την κολύμβηση, ώστε να μειωθεί ενδεχομένως η περαιτέρω ένταση των δερματικών αντιδράσεων, είναι οι ακόλουθες:
-Μετά την επαφή με την μέδουσα συνιστάται άμεση έξοδος από την θάλασσα και πλύσιμο του δέρματος με θαλασσινό νερό, χωρίς άσκηση τριβής. Αποφυγή πλυσίματος με γλυκό νερό, διότι ευνοείται η ρήξη των νηματοκύστεων των πλοκαμιών της μέδουσας, λόγω της υποωσμοτικότητος, με αποτέλεσμα μεγαλύτερη απελευθέρωση τοξίνης.
-Εφαρμογή στην πάσχουσα περιοχή μίγματος θαλασσινού νερού και μαγειρικής σόδας (σε αναλογία 1:1) για 2 λεπτά, εάν είναι διαθέσιμο, το οποίο διακόπτει την περαιτέρω απελευθέρωση τοξίνης από τα προσκολλημένα στο δέρμα τμήματα των πλοκαμιών. Αποφυγή εφαρμογής οξικού οξέως (κοινώς ξύδι), διότι φαίνεται ότι αυτό ευνοεί την απελευθέρωση της τοξίνης από την μέδουσα τους είδους P. nοctiluca.
-Αφαίρεση των υπολειμμάτων των πλοκαμιών από το πάσχων δέρμα με την βοήθεια λαβίδος ή μαχαιριού, ή διά των χειρών με την χρήση υποχρεωτικά ελαστικών γαντιών. Αποφυγή επαφής της προσβεβλημένης περιοχής του δέρματος δια γυμνών χειρών λόγω του κινδύνου δευτεροπαθούς εισόδου τοξίνης.
-Εφαρμογή κρύων επιθεμάτων για 5-15 λεπτά. Επανάληψη αν χρειασθεί για άλλα 5-10 λεπτά. (Σε περίπτωση που δεν είναι γνωστό το είδος της μέδουσας είναι προτιμότερη η χρήση των κρύων παρά των θερμών επιθεμάτων)
-Αποφυγή εφαρμογής παραγόντων που μπορούν να επιδεινώσουν την δερματική αντίδραση από την P. nοctiluca, όπως οξικού οξέως (ξύδι), γλυκού νερού, αλκοόλης, ή αμμωνίας. (Για ορισμένα άλλα είδη μεδουσών συνιστάται εφαρμογή οξικού οξέως σε συνδυασμό με κρύα ή θερμά επιθέματα)
-Σε περίπτωση εμφάνισης ήπιας εντοπισμένης δερματικής αντίδρασης συνιστάται εφαρμογή τοπικών κορτικοστεροειδών με την μορφή κρέμας.
Σε κάθε περίπτωση όμως εμφάνισης μέτριας/σοβαρής εντοπισμένης δερματικής βλάβης ή εκτεταμένου κνιδωτικού εξανθήματος πέραν του σημείου επαφής ή συστηματικών εκδηλώσεων (όπως βράγχος φωνής, δυσφορία, δύσπνοια κ.α) απαιτείται δερματολογική εξέταση και ειδική θεραπευτική αντιμετώπιση.
Οι παρούσες οδηγίες παρατίθενται με τη συνδρομή της Καθηγήτριας της Δερματολογικής κλινικής του ΠΓΝΠατρών, κας Σοφίας Γεωργίου».
Πηγές δηλώσεων κ. Χρήστου: news247.gr, kathimerini.gr
Κεντρική φωτογραφία: Αγγελος Λαμπίδης (FB)
