Ενα υπέροχο Μουσείο με το αποτύπωμα της οικογένειας του Οδυσσέα Ελύτη. Ενα από τα παλαιότερα ελαιοτριβεία της Λέσβου, μεταμορφωμένο σε έναν χώρο που μας ταξιδεύει στην ιστορία και στην ελληνική παράδοση της ελιάς.
Ο λόγος για το Ελαιοτριβείο – Μουσείο Βρανά! Βρίσκεται στο πανέμορφο νησί της Λέσβου, στον οικισμό Παπάδο, στον κόλπο της Γέρας, περίπου 20 χιλιόμετρα από την πόλη της Μυτιλήνης, μία περιοχή με μακραίωνη ελαιοκομική παράδοση.
Κτίστηκε το 1887 από τον Νικόλαο Βρανά, τον παππού του Οδυσσέα Ελύτη, πατέρα της μητέρας του Μαρίας και αποτελούσε ένα από τα πρώτα ατμοκίνητα εργοστάσια της Λέσβου και του Αιγαίου ολόκληρου.
Μέσα στο χώρο του γράφτηκαν ατελείωτες ιστορίες έως ότου πια το 1970 διέκοψε τη λειτουργία του. Το ελαιοτριβείο, υπήρξε ένα σημαντικό βιομηχανικό συγκρότημα του καιρού του. Η μορφολογία του, εναρμονισμένη στα «μνημειακά» αισθητικά πρότυπα της εποχής, αποτύπωσε – σε όλους τους χώρους – το όραμά του ιδιοκτήτη του να δημιουργήσει μια παραγωγική μονάδα με διάρκεια ζωής.
Στην επιβλητική κύρια αίθουσα παραγωγής γινόταν η σύνθλιψη του ελαιοκάρπου, η συμπίεση του ελαιοπολτού και ο διαχωρισμός του λαδιού από το νερό. Κοντά της βρισκόταν το μηχανοστάσιο και το λεβητοστάσιο και, στον διπλανό εξωτερικό χώρο, το καφενείο που χρησίμευε ως σπίτι του φύλακα και σημείο συνάντησης των εργατών. Στην εσωτερική αυλή που σχημάτιζαν τα κτήρια, δέσποζε η περίτεχνη και πανύψηλη καμινάδα.
Μοναδικής αρχιτεκτονικής αξίας βιομηχανικό μνημείο
Το 1999 πέρασε στην ιδιοκτησία της Εταιρείας Αρχιπέλαγος – ενός μη κερδοσκοπικού Οργανισμού με σημαντικό πολιτιστικό έργο στο χώρο του Αιγαίου – που ανέλαβε το φιλόδοξο έργο της αναστύλωσης και της μετατροπής του σε μουσείο την τετραετία 2005-2009. Πλέον είναι ένας πολύπλευρος χώρος πολιτισμού.
Στους χώρους του παρουσιάζονται τα στάδια και τα μέσα της μηχανοκίνητης ελαιουργίας και μέρος του σπάνιου αρχειακού υλικού που ανασύρθηκε από τα ερείπια του εργοστασίου.
Αναζητήθηκε, αποκτήθηκε – και συντηρήθηκε στο Βιομηχανικό Μουσείο της Ερμούπολης, στη Σύρο– ο μηχανολογικός εξοπλισμός του ελαιοτριβείου του Πολιχνίτου, πανομοιότυπος με τα μηχανήματα του Βρανά, δίνοντας στον επισκέπτη μια πιστή εικόνα της παραδοσιακής διαδικασίας παραγωγής του λαδιού.
Επιπλέον, το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης συντήρησε στα εργαστήριά του τα 112 λογιστικά βιβλία του ελαιοτριβείου, που συγκροτούν ένα πλήρες και εξαιρετικά σπάνιο αρχειακό υλικό, στο χώρο αυτό.
Παράλληλα, κορυφαίοι Έλληνες ζωγράφοι, φιλοτέχνησαν και πρόσφεραν, στην Εταιρεία Αρχιπέλαγος, πρωτότυπα έργα ζωγραφικής, εμπνευσμένα από την αναστύλωση του μνημείου, που φιλοξενούνται στην μικρή πινακοθήκη σύγχρονης τέχνης, στο παλιό λεβητοστάσιο.
Επίσης, λειτουργούν δύο ξεχωριστές μόνιμες εκθέσεις.
Η έκθεση «Ματιές σ’ ένα μνημείο» περιλαμβάνει έργα σύγχρονων καλλιτεχνών εμπνευσμένα από το ελαιοτριβείο και η έκθεση «Η Λέσβος του Ελύτη» παρουσιάζει τους ιδιαίτερους δεσμούς της ζωής και του έργου του μεγάλου ποιητή με τη γενέτειρα των γονιών του, στον πιο κατάλληλο χώρο: στο λιοτρίβι του παππού του.
Η Λέσβος του Ελύτη
Ενα από τα πράγματα που κάνουν ξεχωριστό το Μουσείο – Ελαιοτριβείο Βρανά στον Παπάδο της Γέρας στη Λέσβο είναι η συμβολική σύνδεσή του με τον Οδυσσέα Ελύτη. Οπως προαναφέραμε, ο Βρανάς ήταν ο παππούς του Ελύτη από την πλευρά της μητέρας του, Μαρίας.
Το Ελαιοτριβείο Βρανά αποτελεί ένα ευδιάκριτο ίχνος της καταγωγής του και ο εορτασμός των εκατό χρόνων από τη γέννηση του Ελύτη το 2011 στάθηκαν αφορμή για τη δημιουργία μιας μόνιμης έκθεσης στο Μουσείο, με θέμα τη βαθιά σχέση του ποιητή με τη Λέσβο, μια σχέση που ξεπερνά τους δεσμούς του αίματος και της οικογενειακής καταγωγής.
Extra Info: Το Μουσείο είναι ανοικτό όλες τις μέρες της εβδομάδας -εκτός Δευτέρας- από τις 10:00 έως τις 16:00. Οι επισκέψεις οργανωμένων γκρουπ προγραμματίζονται κατόπιν συνεννόησης με την κα Ελένη Καραγιάννη στο τηλέφωνο 22510 82007 και μπορούν να πραγματοποιηθούν όλες τις ημέρες της εβδομάδας.
Το Μουσείο-Ελαιοτριβείο Βρανά διαθέτει άρτιες υποδομές για τη φιλοξενία διαφόρων εκδηλώσεων, όπως συναυλίες, κινηματογραφικές προβολές, περιοδικές εκθέσεις, συνέδρια κ.α. Με την πρακτική αυτή, που εφαρμόστηκε με μεγάλη επιτυχία από τον πρώτο χρόνο της λειτουργίας του, και με την οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για παιδιά και νέους σε τακτική βάση, το Μουσείο εξελίσσεται σε ζωντανό κύτταρο της τοπικής κοινωνίας.
Πηγή στοιχείων: vranasmuseum.gr, in.gr
