Από αυτή την περίοδο και μετά, μέχρι τα τέλη της άνοιξης και τις αρχές του καλοκαιριού δεν αποκλείεται να συναντήσετε τον σαμπούκο ανθισμένο. Θα σας τραβήξουν την προσοχή τα μικρά λευκοκίτρινα άνθη του με την έντονη μυρωδιά τους.
Αν μπείτε στη διαδικασία να συλλέξετε και να τα αποξηράνετε, ώστε στη συνέχεια να απολαύσετε όλα τα πολύτιμα οφέλη τους, προσέξτε να έχουν ανθίσει καλά όλες οι ανθοταξίες καθώς, ακόμη και μέσα στην ίδια ανθοταξία δεν είναι ταυτόχρονη η άνθηση σε όλα τα άνθη. Οσον αφορά την αποξήρανση, απαιτείται μεγάλη προσοχή και επιδεξιότητα. Από εκεί και πέρα, μπορείτε να συλλέξετε φύλλα, ενώ οι σκούροι καρποί του, που είναι σαν μικρές ρώγες μαζεύονται Αύγουστο με Σεπτέμβριο.
Επίσης, χρησιμοποιούνται για φαρμακευτικούς σκοπούς, ο φλοιός και η ρίζα του. Επειδή μπορεί ακόμη να μην καταλάβατε περί τείνος πρόκειται, μπορούμε να συναντήσουμε τον σαμπούκο σε διάφορα μέρη της Ελλάδας με πολλές ονομασίες, όπως ζαμπούκος, κουφοξυλιά, αφροξυλιά, αφροξυλάνθη. Οι Αγγλοι αποκαλούν το δέντρο «elder» και τον καρπό του «elderbery». Κάποια άλλα από τα πολλά του ονόματα είναι: Elderberry, Sambucus nigra, Ellanwood, Holunder, Πρεσβύτερος, αλλά συχνότερα καλείται Γέροντας. Ανήκει στην οικογένεια Caprifoliaceae.
Ο Σαμπούκος θεωρείται φάρμακο της φύσης για το στήθος και είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της γρίπης, της καταρροής, του βήχα, των μολύνσεων στα αυτιά. Το έγχυμα του κάνει καλό στον πονόλαιμο, τη φαρυγγίτιδα αλλά και τις στοματίτιδες. Ανακουφίζει επίσης από τους πόνους των αρθρώσεων και τους ρευματισμούς, τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας και έχει ισχυρές εφιδρωτικές και διουρητικές ιδιότητες.
Η χρήση του στην αρχαιότητα
Στην αρχαιότητα ο σαμπούκος ήταν γνωστός με το όνομα ακταία. Οι θεραπευτικές του ιδιότητες έγιναν γνωστές από τον Ιπποκράτη, ενώ ο Διοσκουρίδης αναφέρει ότι έφτιαχναν τσάι με τα φύλλα του για την υποχώρηση των φλεμάτων και καταπλάσματα για δερματικές φλεγμονές και εγκαύματα. Ωστόσο, σαν σαμπούκος, εμφανίζεται στα γραπτά του Πλίνιου, και πιθανόν να είναι μια προσαρμογή από την ελληνική λέξη «Σαμβύκη», ένα αρχαίο μουσικό όργανο που γινόταν από το ξύλο του δέντρου.
Ομως, οι αρχαίοι το χρησιμοποιούσαν και για άλλους λόγους: με τους καρπούς του φυτού χρωμάτιζαν υφάσματα και δέρματα ή αρωμάτιζαν το κρασί. Τον 18ο αιώνα στη Γαλλία χρησιμοποιούσαν το απόσταγμά του για το σβήσιμο των φακίδων.
Τι λέει ο… λαός
Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση το ξύλο του σαμπούκου, προστάτευε από τα κακά μάγια. Εάν φύτευες κουφοξυλιά στον κήπο σου, το σπίτι και η περιουσία σου θα προστατεύονταν από κάθε κακόβουλη σκέψη ή δράση ενώ απαγορευόταν να κάψεις το ξύλο της γιατί θα σε καταριόταν η ίδια η Μητέρα Θεά… Από το ξύλο της έφτιαχναν φλογέρες που ο ήχος τους είχε τη δύναμη να διαλύσει τα μάγια, και φυσικά μαγικά ραβδιά! Με τους τελευταίους καρπούς της το χειμώνα, οι Δρυίδες έφτιαχναν ένα ιερό κρασί το οποίο προσέδιδε ικανότητα όρασης των αόρατων κόσμων.
Τα πολύτιμα συστατικά του
Είναι πλούσιος σε βιταμίνες Α, B, C, ασβέστιο, κάλιο, φώσφορο, αμινοξέα και σε πλήθος φυτοχημικών ουσιών (βετουλίνη, φλαβονοειδή, ανθοκυανίνες, γλυκοσίδια, τανίνες, κουερσετίνη, ρουτίνη και β-καροτίνη). Οι φυτοχημικές αυτές ουσίες βρίσκονται στα άνθη και στον καρπό του και έχουν αντιιική και αντιοξειδωτική δράση. Επίσης, το αιθέριο έλαιο από τα άνθη του περιέχει σημαντική ποσότητα ελεύθερων λιπαρών οξέων, που είναι ιδιαίτερα ευεργετικά για την καρδιαγγειακή υγεία.
Πώς μας ωφελεί
Ανοσοποιητικό: Χάρη στις ανθοκυανίνες που περιέχει, συμβάλλει στην ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού. Επιπλέον, εμποδίζει τη δημιουργία ελεύθερων ριζών, οι οποίες μεταξύ άλλων προκαλούν βλάβες στα κύτταρα, συμβάλλοντας έτσι στην πρόληψη χρόνιων παθήσεων.
Αναπνευστικό: Εχει αποχρεμπτικές ιδιότητες και γι’ αυτό χρησιμοποιείται για τη θεραπεία αναπνευστικών παθήσεων, όπως η βρογχίτιδα και το άσθμα.
Καρδιά: Περιορισμένες κλινικές δοκιμές έχουν δείξει ότι ο σαμπούκος μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της «κακής» LDL χοληστερίνης και παράλληλα στην αύξηση της «καλής» HDL χοληστερίνης, που είναι ιδιαίτερα ευεργετική για την υγεία της καρδιάς.
Δέρμα: Τα φύλλα του έχουν επουλωτικές και μαλακτικές ιδιότητες. Οι κομπρέσες με τσάι σαμπούκου ανακουφίζουν από τα ηλιακά εγκαύματα, ενώ θεωρείται ότι βοηθούν και στη θεραπεία του ιού του έρπητα. Οι αλοιφές και το λάδι σαμπούκου χρησιμοποιούνται εξωτερικά σε περιπτώσεις εκχυμώσεων, οιδημάτων, δερματικών ερεθισμών και πληγών.
Μάτια: Το ανθόνερό του είναι κατάλληλο για πλύσεις σε περιπτώσεις επιπεφυκίτιδας.
Κρυολογήματα: Χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του κρυολογήματος. Ανακουφίζει από τη ρινική συμφόρηση, ρίχνει τον πυρετό και καταπραΰνει τους πονοκεφάλους, τον πονόλαιμο και τον βήχα.
Αποτοξίνωση: Τα φυτοχημικά συστατικά του έχουν καθαρτικές και διουρητικές ιδιότητες, που βοηθούν στην αποβολή τοξινών από το σώμα.
Οι χρήσεις του
Τσάι: Ρίχνουμε 1 κουταλιά αποξηραμένα άνθη και φύλλα σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό, τα αφήνουμε για 10΄ και σουρώνουμε. Πίνουμε 2-3 φορές καθημερινά, για 1 εβδομάδα, για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της γρίπης ή για προληπτικούς λόγους. Tip: Συνδυάζεται με αφεψήματα δυόσμου, μέντας, φασκόμηλου, αχίλλειας ή υσσώπου.
Λάδι: Σε ένα σκουρόχρωμο μπουκάλι ρίχνουμε 8 μέρη ελαίου βάσης (π.χ. αμυγδαλέλαιο), προσθέτουμε 2 μέρη αποξηραμένων ανθέων, κλείνουμε και ανακινούμε καλά. Αφήνουμε το μείγμα για 10-15 ημέρες. Στη συνέχεια το σουρώνουμε. Με το λάδι μπορούμε να κάνουμε εντριβές στους πονεμένους μυς ή επαλείψεις τοπικά σε εγκαύματα και εξανθήματα.
Στην κουζίνα: Οι καρποί του, αφού μαγειρευτούν, μπορούν να γίνουν μαρμελάδα, σιρόπι ή γλυκό του κουταλιού. Ταιριάζουν εξαιρετικά με τα βατόμουρα και τα μήλα στις γλυκές πίτες, τα κέικ και τα μπισκότα. Επίσης, χρησιμοποιούνται για τον αρωματισμό ποτών, αλλά και για την παρασκευή λικέρ. Από τα διασημότερα λικέρ, μάλιστα, είναι η ιταλική σαμπούκα. Η πιο διαδεδομένη χρήση του είναι στην ποτοποιία. Επίσης, μπορείτε να απολαύσετε ένα κρύο ρόφημα από τα άνθη του.
Καλλυντικά: Από τη βικτοριανή εποχή το απεσταγμένο νερό των λουλουδιών του Γέροντα χρησιμοποιήθηκε σαν μαλακτική και καθαριστική λοσιόν για το δέρμα. Η λοσιόν βοηθά το δέρμα να μείνει λευκό και να διατηρεί την ελαστικότητά του, αφαιρεί τις φακίδες και τις κηλίδες. Αν και είχε εκπέσει η χρήση τους για σειρά ετών, πρόσφατα ανέκτησαν πάλι τη δημοτικότητά τους και γίνεται εμπορική προώθηση των σκευασμάτων που τα περιέχουν. Πολλά καλλυντικά προϊόντα κυκλοφορούν πλέον, με τον Σαμπούκο σαν βασικό τους συστατικό: σαπούνια, κηραλοιφή, κρέμες σώματος, λευκαντικές κρέμες προσώπου, χεριών,κ.τ.λ.
Στο εμπόριο: Σαμπούκο βρίσκουμε σε καταστήματα με βιολογικά είδη και σε φαρμακεία. Κυκλοφορεί σε αποξηραμένη μορφή, σκόνη, κάψουλες, βάμμα και χυμό. Στην αγορά των φαρμακευτικών ειδών υπάρχουν και πολλά προϊόντα που έχουν ως βάση τον σαμπούκο, όπως σιρόπια για το συνάχι και παστίλιες για τον λαιμό.
ΠΡΟΣΟΧΗ
Ο φλοιός, τα φύλλα και τα άνθη του είναι ασφαλή για κατανάλωση σε αποξηραμένη μορφή. Αντίθετα, οι καρποί του είναι τοξικοί και μπορεί να προκαλέσουν ναυτία, εμετούς και σοβαρή διάρροια. Ειδικά τα πράσινα, άγουρα μούρα είναι δηλητηριώδη και πρέπει να αποφεύγονται. Ακόμη και τα ώριμα διατηρούν σε μικρότερο βαθμό την τοξικότητά τους και είναι ο λόγος που στις περισσότερες συνταγές συστήνεται το ψήσιμο τους στους 100 ° C. Γι’ αυτό δεν πρέπει να καταναλώνονται άγουροι και ωμοί, αλλά ώριμοι και βρασμένοι ή ψημένοι.
Με πηγές από vita.gr, back-to-nature.gr, wikipedia.org, purplepassionflower.blogspot.com
